Przyjęcie albo odrzucenie spadku – co wybrać?

Z chwilą śmierci osoby następuje tzw. otwarcie spadku. Z tą chwilą spadkobiercy – ustawowi lub testamentowi nabywają spadek po tej osobie. Po pogrzebie należy przeprowadzić przed sądem postępowanie spadkowe lub sporządzić u notariusza akt poświadczenia dziedziczenia.

Postępowanie w sprawach spadkowych toczy się przed sądem rejonowym właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. W przypadku braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m. st. Warszawy. W postępowaniu przed sądem o stwierdzenie nabycia spadku sąd bada, kto jest spadkobiercą, w jakiej części dziedziczy spadek oraz to, czy spadkobiercy złożyli oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Należy pamiętać, że spadek to nie tylko majątek zmarłego, ale również długi.

Spadkobierca może przyjąć spadek bez ograniczeń (tak zwane przyjęcie proste) – wtedy odpowiada on za ewentualne długi spadkodawcy całym swoim majątkiem. Jeśli spadkobierca decyduje się na taki sposób przyjęcia spadku, nie jest konieczne złożenie przez niego stosownego oświadczenia, gdyż zgodnie z prawem jego brak oznacza przyjęcie proste. 

Można przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza – wtedy odpowiedzialność za długi spadkowe ograniczona jest do wartości otrzymanego spadku. Wówczas w najgorszym przypadku, przy istnieniu długów, spadkobierca nie zyskuje, ale też nie straci. Zyska, gdy po spłacie długów zostaną jeszcze środki ze spadku. Spadkobierca ma 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się o swoim prawie do spadku na złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Złożenie oświadczenia może nastąpić w ramach postępowania o nabycie spadku lub może być złożone niezależnie w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. Do oświadczenia należy dołączyć akt zgonu spadkodawcy i informację o pozostałych spadkobiercach – ich miejsce zamieszkania, stopień pokrewieństwa ze spadkodawcą.

Można również złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. W tej sytuacji spadkobierca nie dziedziczy ani majątku, ani długów. Należy pamiętać, że następuje wtedy przejście spadku na spadkobierców spadkobiercy – na ogół będą to dzieci i współmałżonek. Podobnie jak w przypadku oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, spadkobierca ma 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się o swoim prawie do spadku na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Złożenie oświadczenia może nastąpić w ramach postępowania o nabycie spadku lub może być złożone niezależnie w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. Do oświadczenia należy dołączyć akt zgonu spadkodawcy i informację o pozostałych spadkobiercach – ich miejsce zamieszkania, stopień pokrewieństwa ze spadkodawcą.

Postępowanie w sprawach spadkowych można przeprowadzić również u dowolnego notariusza na terenie całego kraju. Wystarczy umówić się na dogodny termin i złożyć wizytę w kancelarii, konieczne jest jednak, by stawiły się tam jednocześnie wszystkie osoby, które są brane pod uwagę jako spadkobiercy (ustawowi i testamentowi) oraz przedłożyły wymagane dokumenty i oświadczenia. Nie może być także między nimi sporów o podział spadku. Jeśli występują wątpliwości, kto jest spadkobiercą i jak spadek ma zostać podzielony, konieczne jest postępowanie sądowe, w którego drodze otrzymuje się postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Wymienia się w nim spadkodawcę, spadkobierców i wysokość ich udziałów. Postanowienie to uprawomocniło się po 21 dniach od dnia następnego po rozprawie, o ile nie zostanie zaskarżone.

Zarówno sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia, jak i przeprowadzenie postępowania spadkowego nie jest ograniczone żadnym terminem – może zostać dokonane nawet po kilkudziesięciu latach po śmierci spadkodawcy. Należy jednak pamiętać, że czynności tych nie można dokonać przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.

Warto wiedzieć, że spadkobiercą może być dziecko poczęte. Wystarczy, że spadkodawca je uznał lub jego rodzicielstwo zostało poświadczone sądownie.

Warto sprawdzić, czy zmarły nie pozostawił po sobie testamentu spisanego odręcznie lub notarialnie. Dokument należy ujawnić i złożyć w sądzie (lub u notariusza), przed którym toczy się postępowanie spadkowe. W takiej sytuacji może powstać roszczenie zachowku. W skomplikowanych sprawach spadkowych dobrze jest zasięgnąć porady prawnej.